Co obejmuje zajęcie wynagrodzenia za pracę?

Egzekucja z wynagrodzenia za pracę jest jednym z bardzo szeroko stosowanych sposobów dochodzenia przez wierzycieli zasądzonych na ich rzecz świadczeń pieniężnych. Większość pracodawców zapewne miała już zatem do czynienia z pismami komorników, w których informują oni o dokonanym zajęciu oraz o tym, że wynagrodzenie powinno być przekazywane (ponad kwotę wolną od potrąceń) bezpośrednio do komornika, nie zaś wypłacane pracownikowi. 

Problem pojawia się jednak w sytuacji, gdy oprócz wynagrodzenia za pracę w ścisłym znaczeniu (czyli po prostu wynagrodzenia zasadniczego, wypłacanego comiesięcznie), pracodawca ma dokonać na rzecz pracownika wypłaty także innych świadczeń. W grę wchodzić może premia, nagroda, odprawa, świadczenia z ZFŚS, wynagrodzenie z odrębnego zlecenia itp. Często pojawia się wtedy pytanie, czy zajęcie wynagrodzenia za pracę dotyczy także takich świadczeń?

Zajęcie wynagrodzenia za pracę, czyli czego? 

Zajęcie wynagrodzenia za pracę, zgodnie z treścią art. 881 KPC, dotyczy zarówno periodycznego wynagrodzenia za pracę i wynagrodzenia za prace zlecone oraz nagród i premii przysługujących dłużnikowi za okres jego zatrudnienia, jak również związanego ze stosunkiem pracy zysku lub udziału w funduszu zakładowym oraz wszelkich innych funduszach, pozostających w związku ze stosunkiem pracy. Powyższe można rozumieć w ten sposób, że zajęciem na podstawie art., 881 KPC są objęte, po pierwsze, wszelkie roszczenia pracownika pozostające w związku ze stosunku pracy, a po drugie, także wynagrodzenie za prace zlecone na podstawie innych stosunków prawnych. 

Taka interpretacja nie jest jednak prawidłowa. Pomimo wyszczególnienia w art. 881 KPC wielu różnorodnych przykładów świadczeń, jakie są objęte zajęciem wynagrodzenia za pracę nie jest tak, że odnosi się to do wszelkich świadczeń uzyskiwanych przez pracownika od pracodawcy. Istotą jest ich powiązanie ze stosunkiem pracy oraz ich charakter, który powinien stanowić formę zapłaty za wykonywaną pracę. W końcu poruszamy się wśród przepisów umiejscowionych dziale zatytułowanym „Egzekucja z wynagrodzenia za pracę”, a wynagrodzenie za pracę to, zgodnie z art. 22 KP, odpłatność za świadczoną pracę w ramach stosunku pracy. W przypadku wątpliwości należy zatem zawsze zastanowić się, czy świadczenie jakie ma być wypłacone pracownikowi przez pracodawcę może być uznane za ekwiwalent pieniężny jego pracy lub czy jest z nim bezpośrednio powiązane. Jeżeli odpowiedź jest twierdząca, należy uznać, że świadczenie to podlega zajęciu i egzekucji w ramach wynagrodzenia za pracę. Jeżeli zatem komornik dokona zajęcia w trybie art. 881 KPC, pracodawca nie może wypłacać takich świadczeń bezpośrednio do rąk pracownika i powinien przekazywać je komornikowi (oczywiście do wysokości zajętej kwoty). 

Jak to wygląda w praktyce? 

Rozciągnięcie zajęcia wynagrodzenia za pracę na inne świadczenia dotyczyć będzie premii lub nagrody. Ich związek z pracą w ramach stosunku pracy jest bowiem oczywisty. Premia należna jest za spełnienie kryteriów lub osiągnięcie celów określonych w wewnętrznych, natomiast nagroda to uznaniowa gratyfikacja pracodawcy na rzecz pracownika (o różnicach pomiędzy premią i nagrodą pisaliśmy szerzej tutaj). 

Podobnie będzie w przypadku odpraw rentowej i emerytalnej czy nagrody jubileuszowej. Odprawy w takie stanowią bowiem świadczenie ze stosunku pracy, których celem jest łagodzenie skutków utraty pracy w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy. Ma wiec funkcję kompensacyjną i jest bezpośrednio powiązana ze stosunkiem pracy. Nagroda jubileuszowa to z kolei świadczenie związane z pracą, uzależnione od przepracowanego okresu. Podobnie jest też z ekwiwalentem za niewykorzystany urlop. Stanowi on bowiem finansową rekompensatę za nieskorzystanie przez pracownika z jednego z podstawowych praw przysługujących mu ze stosunku pracy – prawa do odpłatnego okresu wypoczynku. Sama wysokość ekwiwalentu jest przy tym ściśle powiązania z wysokością wynagrodzenia. 

Co pozostaje poza zajęciem? 

Odmiennie rzecz się ma w odniesieniu np. do świadczeń z ZFŚS. Co prawda można byłoby argumentować, że także ten fundusz pozostaje w związku ze stosunkiem pracy, a co za tym idzie, zgodnie z art. 881 KPC wszelkie świadczenia z niego powinny podpadać pod zajęcie wynagrodzenia za pracę. Z powyższym nie można byłoby się jednak z godzić z uwagi na to, że o ile powiązanie ze stosunkiem pracy jest do wykazania (choć nie zawsze, bo świadczenia z ZFŚS należne są także np. byłym pracownikom lub członkom rodzin pracowników), to nie mają one charakteru odpłaty za wykonywaną pracę ani nie są z nią związane. Świadczenia mają bowiem charakter socjalny i tylko kryterium socjalne może uzasadniać ich przyznanie. 

Podobnie, zajęciem wynagrodzenia za pracę nie będzie objęta np. odprawa pośmiertna. W jej przypadku jednak przyczyną takiego stanu rzeczy jest to, że nie należy się ona pracownikowi, ale wskazanym w przepisach członkom jego rodziny. Dodatkowo, nie można w jej przypadku mówić o tym, że ma charakter ekwiwalentu za pracę. Stanowi raczej świadczenie o charakterze alimentacyjnym, mające na celu zapewnienie rodzinie zmarłego pracownika środków utrzymania. 

Dwie strony medalu 

Uznanie, że dane świadczenia należne pracownikowi od pracodawcy jest objęte zajęciem w ramach zajęcia komorniczego powoduje, że pracodawca nie może dokonywać jego wypłaty do rąk pracownika i musi przekazać komornikowi lub bezpośrednio wierzycielowi. Niepotrzebne jest przy tym, aby komornik uszczegóławiał i wymieniał (choć to także się zdarza), że zajęciem objęte są również odprawa emerytalna czy ekwiwalent za urlop. Odmiennie, jeżeli komornik chciałby, aby zajęciem objąć także np. wypłatę z ZFŚS to powinien dokonać odrębnego zajęcia wierzytelności pracownika z tego tytułu. 

Dodatkowo, uznanie, że dane świadczenie objęte jest zajęciem wynagrodzenia za pracę powoduje, że stosuje się do niego także ochronę przewidzianą w Kodeksie pracy, która ściśle limituje możliwość dokonywania potrąceń.